martes, 7 de septiembre de 2010

Carlos Oroza: “La literatura gallega no fue hospitalaria conmigo”




Chámase Carlos Oroza e xura que naceu en Viveiro. As notas bibliográficas din que foi en 1933, pero el nunca lle pon data ás cousas. Nin confirma nin desmente o seu pasado. Deixa estar o mito. Carlos Oroza, poeta underground. Carlos Oroza, o beatnik español. Nada. Coma se non importase. Hai vinte anos que renunciou a Madrid. Agora vive e camiña en Vigo, a cidade na que escribiu, confesa, a súa mellor poesía. É máis doado bater con el na Praza de Compostela ou en García Barbón que atopar un libro seu na libraría. Nin rastro de Eléncar (1974) nin Cabalum (1980) nin Alicia (1985). Nin sequera dos máis recentes, como En el norte hay un mar que es más alto que el cielo (2005), catro edicións que tragou a terra. Inencontrábeis como a súa biografía. Con Oroza, un non sabe se oculta ou xoga, pero esquiva. Fala case como escribe, con versos anchos e un ritmo tan preciso que parece capaz de abrir en canal o poder máis robusto. Toda a súa obra é un canto a Galicia, repite unha e outra vez, pero nunca escribiu en galego. Ten medo de perder o ritmo. Por iso, se cadra, quere que as súas respostas se transcriban en castelán. Un acepta, talvez pola pureza, talvez por outra cousa. A Carlos Oroza non se lle coñece outro oficio que o de escribir e ler en voz alta os seus poemas. É o último poeta.



Quen é Carlos Oroza?

A veces, un error.



Ribadeo, Lugo, Viveiro... Once naceu?

En Viveiro, en la provincia de Lugo, pero me gusta Vigo. Por la luz. En Vigo tengo un horizonte más amplio. Paseo por ahí y veo casi el otro continente. Ese afán de la infinitud. No sé nunca a dónde voy. Si lo supiera, lo diría, porque en el fondo todo es igual.



Como era ese Viveiro?

Un pueblo pequeño, como Cangas, pero desapareció. Nunca volví allí. Hay una cosa que dice Leonard Cohen que es muy bonita: no vuelvas nunca al lugar donde has sido feliz. Han desaparecido los árboles, ha desaparecido todo lo que fue entrañable en mi vida. La verdadera patria es la infancia. No es un estado de cosas, es la infancia. De la infancia yo conservo algo que ya no existe, de modo que es cierto: no regreses nunca. Volver destruye toda la nobleza que tienes instalada en tu memoria.

Tras vinte anos, regresou. Por que Vigo?

Hay un caos en el que me muevo bastante bien. La gente tiene más sentimiento de la verdad de la vida. Hay una indiferencia que me encanta. Así como A Coruña me parece muy provinciana, muy decimonónica, Vigo es la modernidad.

Como era en Madrid?

Un inocente, como todos.

E a cidade?

Un caos, me gusta más esto.

E a súa vida?

Andaba con la bohemia, con toda la gente que conocí. Fue una lucha necesaria. Luego hubo una retirada. Buscas el lugar que has soñado, el lugar que te recuerda más a la infancia. Vigo me recuerda mucho a la infancia.

Por que?

Por esa soledad. Puedes ir por donde te dé la gana y nadie se fija en ti, pasas desapercibido. Es maravilloso. Si vives en una provincia, detrás de cada hoja hay un hombre, hay una mujer. Tú no los ves, pero ellos sí. Te vigilan. Pero a mí ya no me importa.

Por que volveu?



No lo sé, pero mi mejor poesía la hice aquí, en Vigo. Aquí fue donde alcancé más el canto. En Madrid era todo era poesía de protesta, que hoy me resulta inaceptable.

Por que, só era produto dos tempos?
Sí, de aquel tiempo oscuro que se vivió en este país. Ya no creo en ella, está muy asimilada.

Pero aínda se di: Carlos Oroza, o poeta underground; Oroza, o poeta beatnik.

Eso pertenece a otra época, pero claro, cuando todo nos falla solo nos queda la poesía.

Poeta maldito, dise también.

La poesía maldita nunca es aceptada por el poder, pero el poder siempre te asimila. Nos vestiremos vuestros harapos si es necesario para dominaros. Todo poder se viste de pobre alguna vez. Admira clandestinamente al poeta, y para dominarlo lo premia. A obedecer.

Cal é a súa tradición na poesía española?

No la hay. Yo me he acercado mucho más al mundo de habla inglesa. Me encuentro a gusto con el alemán, con Hölderlin, porque me expresa. Ese estado permanente de la inocencia, entendida la inocencia como estar poseído del canto. A Hölderlin, que es el más grande, lo adoptó un carpintero. Y lo entendió.

A vostede enténdeno os carpinteiros?

Sí, una cosa es lo popular y otra el populismo. No me gusta el populismo, es un invento de políticos e inútiles. El carpintero es el que hace las cosas con las manos, el arte-sano. Pongámosle un guión.

Por que é tan difícil de atopar a edición ampliada de En el norte hay un mar que es más alto que el cielo (Tambo, 2005)?

No lo sé. A mí me han chupado la sangre las editoriales. No me han pagado ni este último libro, que lleva cuatro ediciones. Y además está lleno de faltas. Faltas diglósicas. Aquí la gente comete diglosia porque se está traduciendo del gallego al castellano. No habla su propio idioma. El gallego que se habla ahora no me gusta. Yo hablaba castrapo, como Rosalía. Esa jerga mezclada con el castellano le va muy bien. Todos los idiomas deben mezclarse entre ellos.

No Centro Cultural Caixanova, a última vez, eran máis de catrocentos. Sempre hai moita xente escoitando a Carlos Oroza. Por que?

No lo sé, me parece una locura. A mí casi no me gusta la poesía, y menos la mía. Sin embargo, me gustan Rimbaud y Rilke. El resto me parece repetitivo todo. El exceso de lirismo nos lleva a la incomunicación. Hay que darse en el momento propicio.

Que busca a xente?

No sé, tal vez un momento de liberación. La vida se nos hizo casi imposible de llevarla.

A poesía é perigosa?

Sí, es muy peligrosa, porque cuando se te posa el pájaro en los hombros ya no te deja en paz. Por eso a esta mujer que me dijo que su hijo se dedicaba a la poesía, le contesté: tenga usted cuidado de él, porque va a sufrir mucho. La poesía no es una vocación ni una afición. La poesía es una fatalidad. La poesía escoge sus víctimas, no va a por cualquiera.

Pero os recitais non o son.

No lo son, no. En ese momento parece que estás en un mundo que te es propicio, pero luego todo se viene abajo. Se destruye.

Nunca escribiu en galego?

No. Tengo miedo a perder esa musicalidad que tiene el poema. No la rima, sino el ritmo interno. La rima es escolástica. Es de colegio.

Que significa para vostede Uxío Nononeyra?

Es bueno. Su oralidad me gusta mucho. Es casi como la del haiku japonés. Es breve, pero tiene la prestancia del bardo antiguo. Una cosa es el signo y otra cosa es la palabra. La palabra, al pasar al papel, es signo, como un dibujo. Dice un inglés: “Mis poemas nacieron oralmente y no los transcribo al papel sino con verdadera repugnancia”. El bardo antiguo, que iba con su canto.

Como o coñeceu?

Lo conocí en Madrid, y luego estuve en su casa del Caurel. Es un gran poeta, ahora se dan cuenta. Siempre tarde.


Aquí ou en todas partes?

En todas partes. No hay cosa tan universal como un tonto.

Con vostede tamén se decatan tarde?

A mí no me importa ya casi nada.

Que hai de certo na súa conexión coa Xeración Beat norteamericana?

Es una pura coincidencia y una auténtica calumnia. Coincidíamos en la actitud, pero me puse a leerlos y la verdad es que no me gustan. Te juro que me gusta mucho más lo mío.


É una calumnia interesada?

No lo sé. No me encontraban parecido con la gente y me pusieron esa etiqueta. No está tan mal, tampoco. Ese movimiento todo lo pone en duda. Lo que ayer fueron grandes verdades hoy está puesto en duda, pero hemos caído en otra cosa: la adoración a la tecnología.

Moléstalle?

Sí, la gente quiere ser moderna a toda costa. No sabe lo que es la modernidad. La modernidad es Rimbaud, Picasso, Van Gogh y todo eso. Si no tenemos un punto de apoyo, lo que no es tradición es plagio. Lo que me molesta de verdad es lo que están haciendo con Galicia. Están tapando el mar, lo más bonito, construyendo pueblos desagradables. Es el rapto del lenguaje y el paisaje. Todo lo que hago es un homenaje a Galicia, un canto. Yo he pateado las calles, he tratado con la gente, fui solo, hablando a solas, tropezando con la gente.

É ignorancia ou mala idea?

Es analfabetismo ilustrado. El analfabeto funcional lee, pero no entiende nada. Estamos secuestrados por la televisión. Se dan los votos por fotogenia. Han empachado a la gente.

Quen manda en Galicia?

No lo sé.

Son os mesmos de hai corenta anos?

Está todo muy deformado, muy disimulado. Tenemos libertad, pero la administran ellos. El poder escoge tus vacaciones, tu manera de vestir. Es preferible no oírlos, porque si no terminan robándote el lenguaje.

Confía nos políticos?

No, nada. Nada absolutamente. Soy nacionalista de una manera muy sui generis: cuando me enamoro del territorio, lo defiendo. Pero no me gustan las banderas ni los políticos.

As fronteiras tampouco?

Tengo un poema que dice: “Dejad que crezca el trigo en las fronteras”. Pero amo a Galicia.



Que é Galicia?

Un sitio muy extraño, muy extraño y muy bello. Y hay un excesivo canto a la muerte. No sé qué pasa, pero se reúnen con el muerto y beben. Es parecida a la India, Galicia.

Cre en Deus?

No, pero a veces me hace gracia.

A literatura galega foi hospitalaria?

No.


Por que?

Porque no me hice querer.

Pero falan moi ben de vostede.

Quen?

Méndez Ferrín, Manuel Rivas…

Sí, porque cuando se pertenece a la poesía, a ese escándalo casi amoral de la poesía, todo el mundo admira a los malditos.

En que notou que non era hospitalaria?

Fueron buenos conmigo, pero no me tiraron del corazón. Me lo tiraron, a veces.

Querería pertencer á literatura galega?

No me gustan las pertenencias. Soy una casualidad, un azar.



Por que se fala tan pouco o galego?

Por autoodio, por autoasco. Han fomentado ese complejo, como si hablar castellano fuese culto. Es un problema de conciencia. El gallego es un idioma como otro cualquiera, tal vez más antiguo que el castellano.

Perdóanlle cousas que a outros poetas galegos que escriben en castelán non lle consenten.

Bueno, es cierto. Hay un reconocimiento. Es porque mi vida coincide profundamente con mi poesía. No me hagas caso. Son manías.



Daquela está en paz coa literatura galega?

Sí, claro.

Dise que escribe pouco.

Escribo poco porque rompo mucho. Un poema me cuesta cuatro poemas. Los destrozo, no me vale cualquier cosa. Cada poema es una amenaza.

Corríxeos aínda?

Sí, pero no mucho. Si corriges mucho, destrozas el poema. Lo conviertes en literatura.


É necesario o erro?

A veces el error es el acierto.

Tivo medo de ser utilizado politicamente por escribir en castelán en Galicia?

No, nunca competí con nadie. Andar de poeta por la vida es abominable. Yo soy una casualidad, y perdonen mis errores.

Pero de poeta si que anda pola vida.

Depende a qué llamemos poesía. Yo no entiendo la poesía en horas libres. No entiendo a esas señoras que hacen versos en horas libres ni a esos profesores… Adolecen de libertad. Todavía escriben endecasílabos. No tengo nada contra los endecasílabos, pero estamos en otro tiempo. El del verso ancho.

Ten sona de sedutor.

Hombre, algunas veces para defenderme juego con el público. Siempre es un desafío.

En que consiste a sedución?

Te sale sola. Se llama ángel. No se aprende.

E as mulleres?

La mujer es una cosa extraña: ama el peligro y lo detesta al mismo tiempo. No es moral ni inmoral, es amoral.

Antes a moral era propiedade da Igrexa. E agora, de quen é a moral?

Ocurren cosas muy extrañas. Fíjate en Italia: del Renacimiento al fascismo. Va a ocurrir algo. No sé si terrible o benefactor.

Non lle gusta ler ao aire libre.

Esa pretensión de llevar la poesía a la calle… No hay nada que hacer. Deberían traer la calle a la poesía, donde haya una buena acústica. Para hacer una especie de música compartida.

Non se pode levar a poesía á rúa?

Yo creo que no. No suena. No puedo competir con un árbol. Al contrario, la naturaleza siempre te devora. Yo no trato de redimir a nadie. Vivo mi fatalidad y mi canto. Si me aceptan, bien.


Si no, mala suerte.

Pasea moito por Vigo. A xente recoñéceo e párao. De que falan?

Disparates. Me adapto a ellos. Aprendo mucho de todos, de sus manías. El hombre está instalado en un mundo que no le pertence. Si le dejas el poder, lo destruye todo.

Por onde camiña?

Por los parques. La mayor envidia que tengo, cuando hace calor, es la gente que duerme en los bancos de los parques. Me encantaría hacerlo de vez en cuando. No por necesidad, por placer.

A necesidade é outra cousa.

Aniquila al hombre, lo humilla.

Alguna vez padeceu a necesidade?

Si, algunas veces. Es horrible. Te humillan. Sientes ganas de marcharte de este mundo, porque es tan injusto a veces, ¿verdad? No hay nada que hacerle. Siempre ha sido así. La democracia es un mal menor. No obstante, viva la democracia.

Tivo algún outro traballo, fóra da poesía?

Nunca. Me pagan 3.000 euros por recital.

Aféctalle a crise?

A mí, nada. La crisis es un invento.

Tenlle medo á morte?

No, que me pille de sorpresa. Que venga cuando quiera, pero mientras que me deje en paz

2 comentarios:

Enric Batiste dijo...

¡Cómo te gusta! ¡Qué bien si también se expresara alguna vez en tu bella lengua celta y la hiciera crecer!...

ines dijo...

Ha sido toda su vida "antigallego", pero veo en esta entrevista que reconoce su equivocación...¿algo así como odiar tus orígenes? Pienso que algo de eso se trata